| пали | Комментарии |
|
6.Samāpannakavārenāti samāpannakappavattiyā, rūpāvacarārūpāvacarajhānappavattiyāti attho.
|
|
|
Sā hi ekasmiṃyeva ārammaṇe ekākārena pavattatīti katvā "ekatta"nti vuccati, evañca katvā vipākajjhānappavattipi idha samāpannakavāraggahaṇeneva gahitāti daṭṭhabbā.
|
|
|
Asamāpannakavārenāti kāmāvacaradhammappavattiyā.
|
|
|
Upacārajjhānenapi hi cittaṃ na sammā ekattaṃ gatanti vuccatīti.
|
|
|
Yojanāti maññanāyojanā.
|
|
|
Bhinditvāti vibhajitvā.
|
|
|
Sāsananayenāti pāḷinayena.
|
|
|
Tattha "ekattaṃ maññatī"tiādīsu "vedanaṃ attato samanupassatī"tiādinā nayena, "nānattaṃ maññatī"tiādīsu pana "rūpaṃ attato samanupassatī"tiādinā nayena vuttavidhiṃ anugantvā maññanā veditabbā.
|
|
|
Pathavīvārādīsu vuttena ca aṭṭhakathānayenāti "ahaṃ vedanāti maññati, mama vedanāti maññatī"tiādinā, "ahaṃ rūpanti maññati, mama rūpanti maññatī"tiādinā cāti attho.
|
|
|
Tenāha "yathānurūpaṃvīmaṃsitvā"ti, ekattanānattabhāvesu yo yojanānayo sambhavati, tadanurūpaṃ vicāretvāti attho.
|
|
|
Kecīti abhayagirivāsino.
|
|
|
Apareti sārasamāsācariyā.
|
|
|
Diṭṭhābhinivesaṃ vadantīti sambandho.
|
|
|
Puthujjanassa maññanā nāma sakkāyaṃ bhinditvāva yathāupaṭṭhitavisayavaseneva pavattatīti na tattha ayamekattanayo ayaṃ nānattanayoti vibhāgavaseneva, ekattasaññī attā hotītiādīsu ca attano ekattanānattasaññitā vuttā, na pana ekattaṃ nānattanti evaṃ pavattassa diṭṭhābhinivesassa ekattanānattabhāvoti evamettha tadubhayassa idha anadhippetabhāvo daṭṭhabbo.
|
|
|
Yaṃ yathāvuttaputhujjano anavasesato gaṇhanto gahetuṃ sakkoti, taṃ tassa anavasesato gahetabbataṃ upādāya "sabba"nti vuccatīti dassento "tamevā"ti āha, sakkāyasabbanti attho.
|
|
|
Sabbasmimpi tebhūmakadhamme ādīnavadassane asati nibbidābhāvato assādānupassanāya taṇhā vaḍḍhatevāti āha "sabbaṃ assādento sabbaṃ taṇhāmaññanāya maññatī"ti.
|
|
|
Vuttañhetaṃ bhagavatā – "saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhatī"ti (saṃ. ni. 2.53, 57).
|
|
|
"Sabbamidaṃ mayā nimmita"nti tena nimmitamaññanāya attānaṃ seyyādito dahanto tena mānena nimmitaṃ maññatiyeva nāma nimmitamaññanāya vinā tathāmānuppattiyā abhāvatoti āha "attanā nimmitaṃ maññanto sabbaṃ mānamaññanāya maññatī"ti.
|
|
|
Sabbaṃ natthītiādinā nayenāti ādi-saddena niyativādādike saṅgaṇhāti.
|
|
|
Mahā me attāti iminā sabbato attano vibhūtipavattivādaṃ dasseti.
|
|
|
"Sabbaṃ sabbatthaka"nti diṭṭhivasena – "ahaṃ sabbasmiṃ mayhaṃ kiñcanaṃ palibodho sabbasmiṃ, paro sabbasmiṃ parassa kiñcanaṃ palibodho sabbasmi"ntiādinā nayenapettha maññanā sambhavatīti dassento āha "sesaṃ pathavīvāre vuttanayena veditabba"nti.
|
|
|
Apica "sabboyaṃ loko purisamayo"ti evaṃdiṭṭhiko purisasaṅkhātato sabbato, attano uppattiṃ vā niggamanaṃ vā maññanto diṭṭhimaññanāya sabbato maññati, tasmiṃyeva pana diṭṭhimaññanāya maññite vatthusmiṃ sinehaṃ mānañca uppādayato taṇhāmaññanā mānamaññanā ca veditabbā.
|
|
|
Taṃyeva pana sabbaṃ mayhaṃ attā kattā sāmīti vā maññanto "sabbaṃ me"ti maññati, tathāyaṃ diṭṭhitaṇhābhinandanāhi abhinandanto sabbaṃ abhinandatīti evampettha maññanānaṃ pavatti veditabbā.
|
|
|
Tanti sakkāyaṃ.
|
|
|
Ukkaṃsagatasukhasahitañhi khandhapañcakaṃ diṭṭhadhammanibbānavādī nibbānanti maññati, taṃ panatthato sakkāyoyevāti.
|
|
|
Ekadhāti pañcavidhampi nibbānabhāvena ekajjhaṃ katvā vuttaṃ.
|
|
|
Yatoti yasmā.
|
|
|
Pañcahi kāmaguṇehīti manāpiyarūpādīhi pañcahi kāmakoṭṭhāsehi, bandhanehi vā.
|
|
|
Samappito suṭṭhu appito allīno hutvā ṭhito.
|
|
|
Samaṅgibhūtoti samannāgato.
|
|
|
Paricāretīti tesu kāmaguṇesu kāmakoṭṭhāsesu yathāsukhaṃ indriyāni cāreti sañcāreti ito cito ca upaneti.
|
|
|
Atha vā laḷati ramati kīḷati.
|
|
|
Ettha dvidhā kāmaguṇā mānusakā ceva dibbā ca.
|
|
|
Mānusakā ca mandhātukāmaguṇasadisā, dibbā paranimmitavasavattidevarājassa kāmaguṇasadisā.
|
|
|
Evarūpe kāme upagatānañhi te diṭṭhadhammanibbānasampattiṃ paññapenti.
|
|
|
Tenāha "ettāvatā kho - pe - hotī"ti.
|
|
|
Diṭṭhadhammoti paccakkhadhammo vuccati, tattha tattha paṭiladdhattabhāvassetaṃ adhivacanaṃ, diṭṭhadhamme nibbānaṃ imasmiṃyeva attabhāve dukkhavūpasamanaṃ diṭṭhadhammanibbānaṃ.
|
|
|
Paramaṃ uttamaṃ diṭṭhadhammanibbānanti paramadiṭṭhadhammanibbānaṃ, taṃ patto hotīti attho.
|
|
|
Pañcadhā āgatanti yathāvuttakāmaguṇasukhassa ceva catubbidharūpāvacarajjhānasukhassa ca vasena pāḷiyaṃ pañcappakārena āgataṃ.
|
|
|
Nibbānaṃ assādentoti paramaṃ sukhaṃ nissaraṇanti maññanāya assādento.
|
|
|
"Imasmiṃ nibbāne patte na jāyati, na jīrati, na mīyatī"ti evampi nibbānasmiṃ maññati.
|
|
|
"Ito paraṃ paramassāsabhūtaṃ natthī"ti gaṇhanto nibbānato maññati.
|
|
|
Tayidaṃ nibbānaṃ mayā adhigataṃ, tasmā "nibbānaṃ me"ti maññati.
|
|
|
Tatoyeva taṃ nibbānaṃ diṭṭhābhinandanāya abhinandati.
|
|
|
Ayaṃ tāvettha diṭṭhimaññanā.
|
|
|
Tasmiṃyeva pana diṭṭhimaññanāya maññite vatthusmiṃ sinehaṃ mānañca uppādayato taṇhāmānamaññanāpi niddhāretabbā.
|
|
|
Yādisoti yathārūpo, yehi jegucchādisabhāvehi passitabboti attho.
|
|
|
Esāti ayaṃ.
|
|
|
Tenassa attano suṇantānañca paccakkhasiddhatamāha.
|
|
|
Asubhādisabhāvena saha vijjamānānaṃ rūpādidhammānaṃ kāyo samūhoti sakkāyo, upādānakkhandhā.
|
|
|
Tathāti tassa bhāvabhūtena paṭikūlatādippakārena.
|
|
|
Sabbamaññanāti pathavīādike sarūpāvadhāraṇādivibhāgabhinne visaye pavattiyā anekavihitā sabbā taṇhāmaññanā.
|
|
|
Jegucchoti jigucchanīyo.
|
|
|
Tenassa asubhājaññaduggandhapaṭikūlabhāvaṃ dasseti.
|
|
|
Siduroti khaṇe khaṇe bhijjanasabhāvo.
|
|
|
Tenassa aniccaaddhuvakhayavayapabhaṅgurasabhāvaṃ dasseti.
|
|
|
Ayanti sakkāyo.
|
|
|
Dukkhoti na sukho.
|
|
|
Tenassa kicchakasirābādhadukkhavuttitaṃ dasseti.
|
|
|
Apariṇāyakoti pariṇāyakarahito.
|
|
|
Tenassa attasuññaasāravuttitaṃ dasseti.
|
|
|
Tanti sakkāyaṃ.
|
|
|
Paccanīkatoti sabhāvapaṭipakkhato, subhaniccasukhaattāditoti attho.
|
|
|
Gaṇhanti gaṇhanto, tattha subhādigāhavasena abhinivisantoti attho.
|
|
|
Idāni tissopi maññanā upamāhi vibhāvetuṃ "subhato"tiādi vuttaṃ.
|
|
|
Tattha yathā mahāpariḷāhe vipulānatthāvahe ca aggimhi salabhassa patanaṃ subhasukhasaññāya, evaṃ tādise sakkāye salabhassa taṇhāmaññanāti imamatthaṃ dasseti "subhato - pe - taṇhāya maññanā"ti iminā.
|
|
|
Gūthādī kīṭako gūtharāsiṃ laddhā asampannepi tasmiṃ sampannākāraṃ pavattayamāno attānaṃ ukkaṃseti, evamanekādīnave ekantabhedini sakkāye niccasaññaṃ upaṭṭhapetvā sampattimadena tattha bālo mānaṃ jappetīti imamatthamāha "niccasaññaṃ - pe - mānena maññanā"ti.
|
|
|
Yathā bālo muddhadhātuko sammūḷho koci ādāse attano paṭibimbaṃ disvā "ayaṃ maññe ādāsasāmiko, yadi ahamimaṃ gahetvā tiṭṭheyyaṃ, anatthampi me kareyyā"ti chaḍḍetvā palāyanto tattha avijjamānameva kiñci vijjamānaṃ katvā gaṇhi, tathūpamo ayaṃ bālo sakkāye attattaniyagāhaṃ gaṇhantoti imamatthaṃ dīpeti "attā - pe - diṭṭhiyā hoti maññanā"ti iminā.
|
|
|
Sukhumaṃ mārabandhanaṃ vepacittibandhanatopi sukhumatarattā.
|
|
|
Tenāha bhagavā "aho sukhumataraṃ kho, bhikkhave, mārabandhana"nti.
|
|
|
Bahunti ativiya, anekakkhattuṃ vā.
|
|
|
Vipphandamānopi sakkāyaṃ nātivattati saṃsāraṃ nātivattanato.
|
|
|
Yathāha "ye te, bhikkhave, samaṇā sato sattassa ucchedaṃ vināsaṃ vibhavaṃ paññapenti, te, sakkāyaṃyeva anuparidhāvanti seyyathāpi sā gaddulabandhano"tiādi.
|
|
|
Yathā hi sattasupi ucchedavikappesu saṃsāranāyikānaṃ taṇhādiṭṭhīnaṃ pahānaṃ sambhavati, evaṃ sassatavikappesupīti kathañci pana diṭṭhigatikassa bhavavippamokkho.
|
|
|
Tena vuttaṃ "sakkāyaṃ nātivattatī"ti.
|
|
|
Sasoti so eso puthujjano.
|
|
|
Niccanti sabbakālaṃ.
|
|
|
Tanti tasmā sakkāyamalīnassa jātiyādīnamanativattanato.
|
|
|
Asātatoti dukkhato.
|
|
|
Passaṃ evamimanti asubhāniccadukkhānattasabhāvaṃ taṃ sakkāyaṃ vuttappakārena yathābhūtavipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya passanto.
|
|
|
Pahāyāti samucchedavasena sabbā maññanāyo pajahitvā.
|
|
|
Sabbadukkhā pamuccatīti sakalasmāpi vaṭṭadukkhato pamuccatīti.
|
|
|
Ekattavārādivaṇṇanā niṭṭhitā.
|
|
|
Paṭhamanayavaṇṇanā niṭṭhitā.
|
|