| пали | Комментарии |
|
7.Adhippetassa atthassa aniyametvā vacanaṃ uddeso, niyametvā vacanaṃ niddesoti āha "yoti uddesavacanaṃ, soti niddesavacana"nti.
|
|
|
Sampiṇḍanatthoti samuccayattho.
|
|
|
Sampiṇḍanañca sabhāgatāvasena hotīti āha – "ārammaṇasabhāgenā"ti, ārammaṇassa sabhāgatāya sadisatāyāti attho.
|
|
|
Sekkhaṃ dasseti sāmaññajotanāya visese avaṭṭhānato, sekkhavisayattā ca tassa vacanassa.
|
|
|
Kenaṭṭhenāti yasmā ñāṇena araṇīyato attho sabhāvo, tasmā kenaṭṭhena kena sabhāvena kena lakkhaṇena sekkho nāma hotīti attho.
|
|
|
Yasmā pana sekkhadhammādhigamena puggale sekkhavohārappavatti, tasmā "sekkhadhammapaṭilābhato sekkho"ti vuttaṃ.
|
|
|
Sekkhadhammā nāma catūsu maggesu, heṭṭhimesu ca tīsu phalesu sammādiṭṭhiādayo.
|
|
|
Tenāha "sekkhāya sammādiṭṭhiyā - pe - ettāvatā kho bhikkhu sekkho hotī"ti.
|
|
|
Evaṃ abhidhammapariyāyena sekkhalakkhaṇaṃ dassetvā idāni suttantikapariyāyenapi taṃ dassetuṃ "apicā"tiādi vuttaṃ.
|
|
|
Tattha sikkhatīti iminā sikkhāttayasamaṅgī apariniṭṭhitasikkho sekkhoti dasseti.
|
|
|
Tenāha "sikkhatī"tiādi.
|
|
|
Sikkhāhi niccasamāyogadīpanatthañcettha "sikkhati sikkhatī"ti āmeḍitavacanaṃ.
|
|
|
Atha vā sikkhanaṃ sikkhā, sā etassa sīlanti sekkho.
|
|
|
So hi apariyositasikkhattā tadadhimuttattā ca ekantena sikkhanasīlo, na asekkho viya pariniṭṭhitasikkho tattha paṭippassaddhussukko, nāpi vissaṭṭhasikkho pacurajano viya tattha anadhimutto.
|
|
|
Atha vā ariyāya jātiyā tīsu sikkhāsu jāto, tattha vā bhavoti sekkho.
|
|
|
Atha vā ikkhati etāyāti ikkhā, maggaphalasammādiṭṭhi.
|
|
|
Saha ikkhāyāti sekkho.
|
|
|
Anulomapaṭipadāya paripūrakārīti yā sā sīlādikā vipassanantā dukkhanirodhagāminiyā lokuttarāya paṭipadāya anulomanato anulomapaṭipadā, tassā sampādanena paripūrakārīti.
|
|
|
Idāni taṃ paṭipadaṃ puggalādhiṭṭhānena dassetuṃ "sīlasampanno"tiādi vuttaṃ.
|
|
|
Tattha sīlasampannoti pātimokkhasaṃvarasīlena samannāgato, paripuṇṇapātimokkhasīlo vā.
|
|
|
Pātimokkhasīlañhi idha "sīla"nti adhippetaṃ padhānabhāvato.
|
|
|
Rūpādiārammaṇesu abhijjhādīnaṃ pavattinivāraṇasaṅkhātena manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ pidhānena indriyesu guttadvāro.
|
|
|
Pariyesanādivasena bhojane pamāṇajānanena bhojane mattaññū.
|
|
|
Vigatathinamiddho hutvā rattindivaṃ kammaṭṭhānamanasikāre yuttatāya jāgariyānuyogamanuyutto.
|
|
|
Kathaṃ pana jāgariyānuyogo hotīti taṃ dassetuṃ "pubbarattā - pe - viharatī"ti vuttaṃ.
|
|
|
Yathāha "kathañca pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto hoti?
|
|
|
Idha bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi cittaṃ parisodheti, rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ caṅkamena - pe - sodheti, evaṃ kho bhikkhu pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto hotī"ti (vibha. 519).
|
|
|
Imasmiṃ panattheti "maññati, na maññatī"ti ca vattabbabhāvasaṅkhāte atthe.
|
|
|
No puthujjano adhippeto "appattamānaso, anuttaraṃ yogakkhemaṃ patthayamāno"ti ca vuttattā.
|
|
|
Sampayuttattā manasi bhavoti rāgo mānaso, mano eva mānasanti katvā cittaṃ mānasaṃ, anavasesato mānaṃ sīyati samucchindatīti aggamaggo mānasaṃ, tannibbattattā pana arahattassa mānasatā daṭṭhabbā.
|
|
|
Janesutāti jane sakalasattaloke vissutā, patthaṭayasāti attho.
|
|
|
Natthi ito uttaranti anuttaraṃ.
|
|
|
Taṃ pana sabbaseṭṭhaṃ hontaṃ ekantato sadisarahitameva hoti, tasmā vuttaṃ "anuttaranti seṭṭhaṃ,asadisanti attho"ti.
|
|
|
Patthayamānassāti taṇhāyantassa.
|
|
|
Pajappitānīti mānajappanāni.
|
|
|
Yasmiñhi vatthusmiṃ taṇhāyanā patthayamānamaññanā sambhavati, tasmiṃyeva "seyyohamasmī"tiādīni pajappitāni sambhavantīti adhippāyo.
|
|
|
Pavedhītanti parivāsitaṃ.
|
|
|
Pakappitesūti taṇhādiṭṭhikappehi parikappitesu ārammaṇesu.
|
|
|
Sotanti kilesasotaṃ.
|
|
|
Tasmiñhi chinne itarasotaṃ chinnamevāti.
|
|
|
Viddhastanti vināsitaṃ.
|
|
|
Tañca kho lomahaṃsamattampi asesetvāti dassento āha "vinaḷīkata"nti, vigatāvasesaṃ katanti attho.
|
|
|
Adhimuttiyā idhādhippetapatthanā pākaṭā hotīti "tanninno"tiādi vuttaṃ, na pana kusalacchandassa adhimuttibhāvato.
|
|
|
Adhimuccantoti okappento.
|
|
|
Sabbākāraviparītāyāti "subhaṃ sukhaṃ nicca"ntiādīnaṃ sabbesaṃ attanā gahetabbākārānaṃ vasena tabbiparītatāya, anavasesato dhammasabhāvaviparītākāragāhiniyāti attho.
|
|
|
Abhivisiṭṭhena ñāṇenāti asampajānanamicchājānanāni viya na dhammasabhāvaṃ appatvā nāpi atikkamitvā, atha kho avirajjhitvā dhammasabhāvassa abhimukhabhāvappattiyā abhivisiṭṭhena ñāṇena, ñātapariññādhiṭṭhānāya tīraṇapariññāya pahānapariññekadesena cāti attho.
|
|
|
Tenāha "pathavīti - pe - vuttaṃ hotī"ti.
|
|
|
Pathavībhāvanti pathaviyaṃ abhiññeyyabhāvaṃ.
|
|
|
Lakkhaṇapathavī hi idhādhippetā, pariññeyyabhāvo panassā "aniccātipī"tiādinā gahitoti.
|
|
|
Abhiññatvāti ñātatīraṇapahānapariññāhi heṭṭhimamaggañāṇehi ca abhijānitvā.
|
|
|
Māmaññīti appahīnānaṃ maññanānaṃ vasena māti maññatīti mā, pahīnānaṃ pana vasena na maññatīti amaññī, mā ca so amaññī ca māmaññīti evamettha padavibhāgato attho veditabbo.
|
|
|
Tattha yena bhāgena amaññī, tena maññīti na vattabbo.
|
|
|
Yena pana bhāgena maññī, tena amaññīti na vattabboti.
|
|
|
Evaṃ paṭikkhepappadhānaṃ atthaṃ dassetuṃ aṭṭhakathāyaṃ "maññī ca na maññī ca na vattabbo"ti vuttaṃ.
|
|
|
Paṭikkhepappadhānatā cettha labbhamānānampi maññanānaṃ dubbalabhāvato veditabbā.
|
|
|
Tenevāha – "itarā pana tanubhāvaṃ gatā"ti.
|
|
|
Māti ca nipātapadametaṃ, anekatthā ca nipātāti adhippāyena "etasmiñhi atthe imaṃ padaṃ nipātetvā vutta"nti vuttaṃ.
|
|
|
Nipātetvāti ca pakatiādivibhāganiddhāraṇe anumānanayaṃ muñcitvā yathāvutte atthe paccakkhatova dassetvāti attho.
|
|
|
Puthujjano viyāti etenassa uparimaggavajjhataṇhāmānavasena maññanā na paṭikkhittāti dīpeti.
|
|
|
Atha vā mā maññīti parikappakiriyāpaṭikkhepavacanametaṃ "mā randhayuṃ, mā jīrī"tiādīsu viya, na maññeyyāti vuttañhoti.
|
|
|
Yathā hi puthujjano sabbaso appahīnamaññanattā "maññati"cceva vattabbo, yathā ca khīṇāsavo sabbaso pahīnamaññanattā na maññati eva, na evaṃ sekkho.
|
|
|
Tassa hi ekaccā maññanā pahīnā, ekaccā appahīnā, tasmā ubhayabhāvato ubhayathāpi na vattabbo.
|
|
|
Nanu ca ubhayabhāvato ubhayathāpi vattabboti?
|
|
|
Na.
|
|
|
Yā hi appahīnā, tāpissa tanubhāvaṃ gatāti tāhipi so na maññeyya vibhūtatarāya maññanāya abhāvato, pageva itarāhi.
|
|
|
Tenāha bhagavā "mā maññī"ti.
|
|
|
Tena vuttaṃ "mā maññīti parikappakiriyāpaṭikkhepavacanametaṃ 'mā randhayuṃ, mā jīrī'tiādīsu viya, na maññeyyāti vuttaṃ hotī"ti.
|
|
|
Ayañcassa amaññanā vatthuno pariññeyyattā, na asekkhassa viya pariññātattā.
|
|
|
Yañhi ekantato parijānitabbaṃ parijānituṃ sakkā, na tattha tabbidhure viya puthujjanassa maññanā sambhavanti.
|
|
|
Tenāha "pariññeyyaṃ tassāti vadāmī"ti.
|
|
|
Okkantaniyāmattāti anupaviṭṭhasammattaniyāmattā, otiṇṇamaggasotattāti attho.
|
|
|
Sambodhiparāyaṇattāti uparimaggasambodhipaṭisaraṇattā, tadadhigamāya ninnapoṇapabbhārabhāvatoti attho.
|
|
|
Ubhayenapi tassa avassaṃbhāvinī sesapariññāti dasseti.
|
|
|
Pariññeyyanti parijānitabbabhāvena ṭhitaṃ, pariññātuṃ vā sakkuṇeyyaṃ.
|
|
|
Tappaṭipakkhato apariññeyyaṃ.
|
|
|
Puthujjanassa viyāti etena idhādhippetaputhujjanassa pariññeyyabhāvāsaṅkā eva natthi anadhikāratoti dasseti.
|
|
|
"Mābhinandī"ti etthāpi imināva nayena attho veditabbo.
|
|
|
Sekkhavāradutiyanayavaṇṇanā niṭṭhitā.
|
|