| пали | Комментарии |
|
53.Antānantikāti ettha amati gacchati ettha sabhāvo osānanti anto, mariyādā.
|
|
|
Tappaṭisedhena ananto, anto ca ananto ca antānanto ca nevantānānanto ca antānantā sāmaññaniddesena, ekasesena vā "nāmarūpapaccayā saḷāyatana"ntiādīsu (ma. ni. 3.176; saṃ. ni. 2.1; udā. 1) viya.
|
|
|
Kassa pana antānantoti?
|
|
|
Lokīyati saṃsāranissaraṇatthikehi diṭṭhigatikehi, lokīyanti vā ettha tehi puññāpuññaṃ tabbipāko cāti lokoti saṅkhyaṃ gatassa attano.
|
|
|
Tenāha bhagavā "antānantaṃ lokassa paññapentī"ti.
|
|
|
Ko pana eso attāti?
|
|
|
Jhānavisayabhūtakasiṇanimittaṃ.
|
|
|
Tattha hi ayaṃ diṭṭhigatiko lokasaññī.
|
|
|
Tathā ca vuttaṃ "taṃ lokoti gahetvā"ti.
|
|
|
Keci pana "jhānaṃ taṃsampayuttadhammā ca idha 'attā, loko'ti ca gahitā"ti vadanti.
|
|
|
Antānantasahacaritavādo antānanto, yathā "kuntā pacarantī"ti antānantasannissayo vā yathā "mañcā ghosantī"ti.
|
|
|
So etesaṃ atthīti antānantikā.
|
|
|
Te pana yasmā yathāvuttanayena antānanto vādo diṭṭhi etesanti "antānantavādā"ti vuccanti.
|
|
|
Tasmā aṭṭhakathāyaṃ "antānantavādā"ti vatvā "antaṃ vā"tiādinā attho vibhatto.
|
|
|
Etthāha – yuttaṃ tāva purimānaṃ tiṇṇaṃ vādīnaṃ antattañca anantattañca antānantattañca ārabbha pavattavādattā antānantikattaṃ, pacchimassa pana tadubhayapaṭisedhanavasena pavattavādattā katha antānantikattanti?
|
|
|
Tadubhayapaṭisedhanavasena pavattavādattā eva.
|
|
|
Yasmā antānantapaṭisedhavādopi antānantavisayo eva taṃ ārabbha pavattattā.
|
|
|
Etadatthaṃyeva hi sandhāya aṭṭhakathāyaṃ "ārabbha pavattavādā"ti vuttaṃ.
|
|
|
Atha vā yathā tatiyavāde desabhedavasena ekasseva antavantatā anantatā ca sambhavati, evaṃ takkīvādepi kālabhedavasena ubhayasambhavato aññamaññapaṭisedhena ubhayaññeva vuccati.
|
|
|
Kathaṃ?
|
|
|
Antavantatāpaṭisedhena hi anantatā vuccati, anantatāpaṭisedhena ca antavantatā, antānantānañca na tatiyavādabhāvo kālabhedassa adhippetattā.
|
|
|
Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā ayaṃ lokasaññito attā adhigatavisesehi mahesīhi ananto kadāci sakkhidiṭṭhoti anusuyyati, tasmā nevantavā.
|
|
|
Yasmā pana tehiyeva kadāci antavā sakkhidiṭṭhoti anusuyyati, tasmā na pana anantoti.
|
|
|
Yathā ca anussutitakkīvasena, evaṃ jātissaratakkī ādīnañca vasena yathāsambhavaṃ yojetabbaṃ.
|
|
|
Ayañhi takkiko avaḍḍhitabhāvapubbakattā paṭibhāganimittānaṃ vaḍḍhitabhāvassa vaḍḍhitakālavasena appaccakkhakāritāya anussavādimatte ṭhatvā "nevantavā"ti paṭikkhipati.
|
|
|
Avaḍḍhitakālavasena pana "na panānanto"ti, na pana antatānantatānaṃ accantamabhāvena yathā taṃ "nevasaññināsaññī"ti.
|
|
|
Purimavādattayapaṭikkhepo ca attanā yathādhippetappakāravilakkhaṇatāya tesaṃ, avassañcetaṃ evaṃ viññātabbaṃ, aññathā vikkhepapakkhaṃyeva bhajeyya catutthavādo.
|
|
|
Na hi antatāanantatātadubhayavinimutto attano pakāro atthi, takkīvādī ca yuttimaggako, kālabhedavasena ca tadubhayaṃ ekasmimpi na na yujjatīti.
|
|
|
Keci pana yadi panāyaṃ attā antavā siyā, dūradese upapajjanānussaraṇādi kiccanipphatti na siyā.
|
|
|
Atha ananto, idha ṭhitassa devalokanirayādīsu sukhadukkhānubhavanampi siyā.
|
|
|
Sace pana antavā ca ananto ca, tadubhayadosasamāyogo.
|
|
|
Tasmā "antavā, ananto"ti ca abyākaraṇīyo attāti evaṃ takkanavasena catutthavādappavattiṃ vaṇṇenti.
|
|
|
Evampi yuttaṃ tāva pacchimavādīdvayassa antānantikattaṃ antānantānaṃ vasena ubhayavisayattā tesaṃ vādassa.
|
|
|
Purimavādīdvayassa pana kathaṃ visuṃ antānantikattanti?
|
|
|
Upacāravuttiyā.
|
|
|
Samuditesu hi antānantavādīsu pavattamāno antānantika-saddo tattha niruḷhatāya paccekampi antānantikavādīsu pavattati, yathā arūpajjhānesu paccekaṃ aṭṭhavimokkhapariyāyo, yathā ca loke sattāsayoti.
|
|
|
Atha vā abhinivesato purimakālappavattivasena ayaṃ tattha vohāro kato.
|
|
|
Tesañhi diṭṭhigatikānaṃ tathārūpacetosamādhisamadhigamato pubbakālaṃ "antavā nu ayaṃ loko, ananto nū"ti ubhayākārāvalambino parivitakkassa vasena niruḷho antānantikabhāvo visesalābhena tattha uppannepi ekaṃsaggāhe purimasiddharuḷhiyā voharīyatīti.
|
|
|
54.Vuttanayenāti "takkayatīti takkī"tiādinā (dī. ni. aṭṭha. 1.34) saddato, "catubbidho takkī"tiādinā (dī. ni. aṭṭha. 1.34) atthato ca sassatavāde vuttavidhinā.
|
|
|
Diṭṭhapubbānusārenāti dassanabhūtena viññāṇena upaladdhapubbassa antavantādino anussaraṇena.
|
|
|
Evañca katvā anussutitakkīsuddhatakkīnampi idha saṅgaho siddho hoti.
|
|
|
Atha vā diṭṭhaggahaṇeneva "naccagītavāditavisūkadassanā"tiādīsu (dī. ni. 10, 194) viya sutādīnampi gahitatā veditabbā.
|
|
|
"Antavā"tiādinā icchitassa attano sabbadā bhāvaparāmasanavaseneva imesaṃ vādānaṃ pavattanato sassatadiṭṭhisaṅgaho daṭṭhabbo.
|
|
|
Tathā hi vakkhati "sesā sassatadiṭṭhiyo"ti (dī. ni. aṭṭha. 97-98).
|
|