| пали | Комментарии |
|
Āpaṃāpatoti etthāpi lakkhaṇasasambhārārammaṇasammutivasena catubbidho āpo.
|
|
|
Tesu "tattha, katamā ajjhattikā āpodhātu.
|
|
|
Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ, sineho sinehagataṃ bandhanattaṃ rūpassa ajjhattaṃ upādinna"ntiādīsu (vibha. 174) vutto lakkhaṇaāpo.
|
|
|
"Āpokasiṇaṃ uggaṇhanto āpasmiṃ nimittaṃ gaṇhātī"tiādīsu vutto sasambhārāpo.
|
|
|
Sesaṃ sabbaṃ pathaviyaṃ vuttasadisameva.
|
|
|
Kevalaṃ yojanānaye pana "pittaṃ semha"ntiādinā nayena vuttā dvādasabhedā ajjhattikā āpodhātu, "tattha, katamā bāhirā āpodhātu?
|
|
|
Yaṃ bāhiraṃ āpo āpogataṃ, sineho sinehagataṃ bandhanattaṃ rūpassa bahiddhā anupādinnaṃ.
|
|
|
Seyyathidaṃ, mūlaraso khandharaso tacaraso pattaraso puppharaso phalaraso khīraṃ dadhi sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ bhummāni vā udakāni antalikkhāni vā"ti (vibha. 174) evaṃ vuttā ca bāhirā āpodhātu veditabbā, yo ca ajjhattārammaṇattike nimittaāpo.
|
|
|
Tejaṃ tejatoti imasmiṃ tejovārepi vuttanayeneva vitthāro veditabbo.
|
|
|
Yojanānaye panettha "yena ca santappati, yena ca jīrīyati, yena ca pariḍayhati, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchatī"ti (vibha. 175) evaṃ vuttā catuppabhedā ajjhattikā tejodhātu.
|
|
|
"Tattha katamā bāhirā tejodhātu?
|
|
|
Yaṃ bāhiraṃ tejo tejogataṃ usmā usmāgataṃ usumaṃ usumagataṃ bahiddhā anupādinnaṃ.
|
|
|
Seyyathidaṃ, kaṭṭhaggi palālaggi tiṇaggi gomayaggi thusaggi saṅkāraggi indaggi aggisantāpo sūriyasantāpo kaṭṭhasannicayasantāpo tiṇasannicayasantāpo dhaññasannicayasantāpo bhaṇḍasannicayasantāpo"ti (vibha. 175) evaṃ vuttā ca bāhirā tejodhātu veditabbā.
|
|
|
Vāyaṃ vāyatoti imassa vāyavārassāpi yojanānaye pana "uddhaṅgamā vātā adhogamā vātā kucchisayā vātā koṭṭhāsayā vātā aṅgamaṅgānusārino vātā satthakavātā khurakavātā uppalakavātā assāso passāso"ti evaṃ vuttā ajjhattikā vāyodhātu.
|
|
|
"Tattha katamā bāhirā vāyodhātu?
|
|
|
Yaṃ bāhiraṃ vāyo vāyogataṃ thambhitattaṃ rūpassa bahiddhā anupādinnaṃ.
|
|
|
Seyyathidaṃ, puratthimā vātā pacchimā vātā uttarā vātā dakkhiṇā vātā sarajā vātā arajā vātā sītā vātā uṇhā vātā parittā vātā adhimattā vātā kāḷavātā verambhavātā pakkhavātā supaṇṇavātā tālavaṇṭavātā vidhūpanavātā"ti (vibha. 176) evaṃ vuttā ca bāhirā vāyodhātu veditabbā.
|
|
|
Sesaṃ vuttanayamevāti.
|
|
|
Ettāvatā ca yvāyaṃ –
|
|
|
"Vuttamhi ekadhamme, ye dhammā ekalakkhaṇā tena;
|
|
|
Vuttā bhavanti sabbe, iti vutto lakkhaṇo hāro"ti. –
|
|
|
Evaṃ nettiyaṃ lakkhaṇo nāma hāro vutto, tassa vasena yasmā catūsu bhūtesu gahitesu upādārūpampi gahitameva bhavati, rūpalakkhaṇaṃ anatītattā.
|
|
|
Yañca bhūtopādārūpaṃ so rūpakkhandho.
|
|
|
Tasmā "assutavā puthujjano pathaviṃ āpaṃ tejaṃ vāyaṃ maññatī"ti vadantena atthato rūpaṃ attato samanupassatītipi vuttaṃ hoti.
|
|
|
"Pathaviyā āpasmiṃ tejasmiṃ vāyasmiṃ maññatī"ti vadantena rūpasmiṃ vā attānaṃ samanupassatīti vuttampi hoti.
|
|
|
"Pathavito āpato tejato vāyato maññatī"ti vadantena rūpato añño attāti siddhattā rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ samanupassatītipi vuttaṃ hoti.
|
|
|
Evametā catasso rūpavatthukā sakkāyadiṭṭhimaññanā veditabbā.
|
|
|
Tattha ekā ucchedadiṭṭhi, tisso sassatadiṭṭhiyoti dveva diṭṭhiyo hontīti ayampi atthaviseso veditabbo.
|
|
|
Āpovārādivaṇṇanā niṭṭhitā.
|
|