| пали | Комментарии |
|
85.Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati pubbārāme migāramātupāsāde.
|
|
|
Tena kho pana samayena bhagavā tadahuposathe pannarase puṇṇāya puṇṇamāya rattiyā bhikkhusaṅghaparivuto abbhokāse nisinno hoti.
|
|
|
Atha kho aññataro bhikkhu uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā bhagavantaṃ etadavoca –
|
|
|
"Puccheyyāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ kiñcideva desaṃ, sace me bhagavā okāsaṃ karoti pañhassa veyyākaraṇāyā"ti.
|
|
|
"Tena hi tvaṃ, bhikkhu, sake āsane nisīditvā puccha yadākaṅkhasī"ti.
|
|
|
86.Atha kho so bhikkhu sake āsane nisīditvā bhagavantaṃ etadavoca – "ime nu kho, bhante, pañcupādānakkhandhā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho"ti?
|
|
|
"Ime kho, bhikkhu, pañcupādānakkhandhā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho"ti.
|
|
|
"Sādhu, bhante"ti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ pañhaṃ pucchi – "ime pana, bhante, pañcupādānakkhandhā kiṃmūlakā"ti?
|
|
|
"Ime kho, bhikkhu, pañcupādānakkhandhā chandamūlakā"ti.
|
|
|
"Taṃyeva nu kho, bhante, upādānaṃ te pañcupādānakkhandhā, udāhu aññatra pañcahupādānakkhandhehi upādāna"nti?
|
|
|
"Na kho, bhikkhu, taṃyeva upādānaṃ te pañcupādānakkhandhā, nāpi aññatra pañcahupādānakkhandhehi upādānaṃ.
|
|
|
Yo kho, bhikkhu, pañcasu upādānakkhandhesu chandarāgo taṃ tattha upādāna"nti.
|
|
|
"Siyā pana, bhante, pañcasu upādānakkhandhesu chandarāgavemattatā"ti?
|
|
|
"Siyā bhikkhū"ti bhagavā avoca "idha, bhikkhu, ekaccassa evaṃ hoti – 'evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃvedano siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsañño siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsaṅkhāro siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhāna'nti.
|
|
|
Evaṃ kho, bhikkhu, siyā pañcasu upādānakkhandhesu chandarāgavemattatā"ti.
|
|
|
"Kittāvatā pana, bhante, khandhānaṃ khandhādhivacanaṃ hotī"ti?
|
|
|
"Yaṃ kiñci, bhikkhu, rūpaṃ – atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā, oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā, hīnaṃ vā paṇītaṃ vā, yaṃ dūre santike vā – ayaṃ rūpakkhandho.
|
|
|
Yā kāci vedanā – atītānāgatapaccuppannā ajjhattaṃ vā bahiddhā vā, oḷārikā vā sukhumā vā, hīnā vā paṇītā vā, yā dūre santike vā – ayaṃ vedanākkhandho.
|
|
|
Yā kāci saññā – atītānāgatapaccuppannā - pe - yā dūre santike vā – ayaṃ saññākkhandho.
|
|
|
Ye keci saṅkhārā – atītānāgatapaccuppannā ajjhattaṃ vā bahiddhā vā, oḷārikā vā sukhumā vā, hīnā vā paṇītā vā, ye dūre santike vā – ayaṃ saṅkhārakkhandho.
|
|
|
Yaṃ kiñci viññāṇaṃ – atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā, oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā, hīnaṃ vā paṇītaṃ vā, yaṃ dūre santike vā – ayaṃ viññāṇakkhandho.
|
|
|
Ettāvatā kho, bhikkhu, khandhānaṃ khandhādhivacanaṃ hotī"ti.
|
|
|
"Ko nu kho, bhante, hetu ko paccayo rūpakkhandhassa paññāpanāya?
|
|
|
Ko hetu ko paccayo vedanākkhandhassa paññāpanāya?
|
|
|
Ko hetu ko paccayo saññākkhandhassa paññāpanāya?
|
|
|
Ko hetu ko paccayo saṅkhārakkhandhassa paññāpanāya?
|
|
|
Ko hetu ko paccayo viññāṇakkhandhassa paññāpanāyā"ti?
|
|
|
"Cattāro kho, bhikkhu, mahābhūtā hetu, cattāro mahābhūtā paccayo rūpakkhandhassa paññāpanāya.
|
|
|
Phasso hetu, phasso paccayo vedanākkhandhassa paññāpanāya.
|
|
|
Phasso hetu, phasso paccayo saññākkhandhassa paññāpanāya.
|
|
|
Phasso hetu, phasso paccayo saṅkhārakkhandhassa paññāpanāya.
|
|
|
Nāmarūpaṃ kho, bhikkhu, hetu, nāmarūpaṃ paccayo viññāṇakkhandhassa paññāpanāyā"ti.
|
|
|
87."Kathaṃ pana, bhante, sakkāyadiṭṭhi hotī"ti?
|
|
|
"Idha, bhikkhu, assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ; vedanaṃ attato samanupassati vedanāvantaṃ vā attānaṃ attani vā vedanaṃ vedanāya vā attānaṃ; saññaṃ attato samanupassati saññāvantaṃ vā attānaṃ attani vā saññaṃ saññāya vā attānaṃ; saṅkhāre attato samanupassati saṅkhāravantaṃ vā attānaṃ attani vā saṅkhāre saṅkhāresu vā attānaṃ; viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
|
|
|
Evaṃ kho, bhikkhu, sakkāyadiṭṭhi hotī"ti.
|
|
|
"Kathaṃ pana, bhante, sakkāyadiṭṭhi na hotī"ti?
|
|
|
"Idha, bhikkhu, sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ vā attānaṃ na attani vā rūpaṃ na rūpasmiṃ vā attānaṃ; na vedanaṃ attato samanupassati na vedanāvantaṃ vā attānaṃ na attani vā vedanaṃ na vedanāya vā attānaṃ; na saññaṃ attato samanupassati na saññāvantaṃ vā attānaṃ na attani vā saññaṃ na saññāya vā attānaṃ; na saṅkhāre attato samanupassati na saṅkhāravantaṃ vā attānaṃ na attani vā saṅkhāre na saṅkhāresu vā attānaṃ; na viññāṇaṃ attato samanupassati na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ na attani vā viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
|
|
|
Evaṃ kho, bhikkhu, sakkāyadiṭṭhi na hotī"ti.
|
|
|
88."Ko nu kho, bhante, rūpe assādo, ko ādīnavo, kiṃ nissaraṇaṃ?
|
|
|
Ko vedanāya assādo, ko ādīnavo, kiṃ nissaraṇaṃ?
|
|
|
Ko saññāya assādo, ko ādīnavo, kiṃ nissaraṇaṃ?
|
|
|
Ko saṅkhāresu assādo, ko ādīnavo, kiṃ nissaraṇaṃ?
|
|
|
Ko viññāṇe assādo, ko ādīnavo, kiṃ nissaraṇa"nti?
|
|
|
"Yaṃ kho, bhikkhu, rūpaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ rūpe assādo.
|
|
|
Yaṃ rūpaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, ayaṃ rūpe ādīnavo.
|
|
|
Yo rūpe chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, idaṃ rūpe nissaraṇaṃ.
|
|
|
Yaṃ kho [yañca (syā. kaṃ.)], bhikkhu, vedanaṃ paṭicca… saññaṃ paṭicca… saṅkhāre paṭicca… viññāṇaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ viññāṇe assādo.
|
|
|
Yaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, ayaṃ viññāṇe ādīnavo.
|
|
|
Yo viññāṇe chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, idaṃ viññāṇe nissaraṇa"nti.
|
|
|
89."Kathaṃ pana, bhante, jānato kathaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṃkāramamaṃkāramānānusayā na hontī"ti?
|
|
|
"Yaṃ kiñci, bhikkhu, rūpaṃ – atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā – sabbaṃ rūpaṃ 'netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā'ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
|
|
|
Yā kāci vedanā… yā kāci saññā… ye keci saṅkhārā… yaṃ kiñci viññāṇaṃ – atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā – sabbaṃ viññāṇaṃ 'netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā'ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
|
|
|
Evaṃ kho, bhikkhu, jānato evaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṃkāramamaṃkāramānānusayā na hontī"ti.
|
|
|
90.Atha kho aññatarassa bhikkhuno evaṃ cetaso parivitakko udapādi – "iti kira, bho, rūpaṃ anattā, vedanā anattā, saññā anattā, saṅkhārā anattā, viññāṇaṃ anattā; anattakatāni kammāni kamattānaṃ [kathamattānaṃ (saṃ. ni. 3.82)] phusissantī"ti?
|
|
|
Atha kho bhagavā tassa bhikkhuno cetasā cetoparivitakkamaññāya bhikkhū āmantesi – "ṭhānaṃ kho panetaṃ, bhikkhave, vijjati yaṃ idhekacco moghapuriso avidvā avijjāgato taṇhādhipateyyena cetasā satthu sāsanaṃ atidhāvitabbaṃ maññeyya – 'iti kira, bho, rūpaṃ anattā, vedanā anattā, saññā anattā, saṅkhārā anattā, viññāṇaṃ anattā; anattakatāni kammāni kamattānaṃ phusissantī'ti.
|
|
|
Paṭivinītā [paṭicca vinītā (sī. pī.), paṭipucchāmi vinītā (syā. kaṃ.)] kho me tumhe, bhikkhave, tatra tatra dhammesu".
|
|
|
"Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā"ti?
|
|
|
"Aniccaṃ, bhante".
|
|
|
"Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā"ti?
|
|
|
"Dukkhaṃ, bhante".
|
|
|
"Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – 'etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā"'ti?
|
|
|
"No hetaṃ, bhante".
|
|
|
"Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā"ti?
|
|
|
"Aniccaṃ, bhante".
|
|
|
"Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā"ti?
|
|
|
"Dukkhaṃ, bhante".
|
|
|
"Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – 'etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā"'ti?
|
|
|
"No hetaṃ, bhante".
|
|
|
"Tasmātiha, bhikkhave, yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ rūpaṃ – 'netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā'ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
|
|
|
Yā kāci vedanā… yā kāci saññā… ye keci saṅkhārā… yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ viññāṇaṃ – 'netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā'ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
|
|
|
Evaṃ passaṃ, bhikkhave, sutavā ariyasāvako rūpasmimpi nibbindati, vedanāyapi nibbindati, saññāyapi nibbindati, saṅkhāresupi nibbindati, viññāṇasmimpi nibbindati; nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati.
|
|
|
Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
|
|
|
'Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā'ti pajānātī"ti.
|
|
|
Idamavoca bhagavā.
|
|
|
Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
|
|
|
Imasmiñca pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsūti.
|
|
|
Mahāpuṇṇamasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.
|
|